NAUKOWE PODSTAWY
W Centrum Leczenia Skolioz nasi wykwalifikowani fizjoterapeuci pracują metodami rekomendowanymi przez SOSORT – Międzynarodowe Towarzystwo Ortopedycznego i Rehabilitacyjnego Leczenia Skolioz.
Jest to uznana na świecie organizacja, która w swoich strukturach skupia lekarzy specjalistów z dziedziny rehabilitacji, ortopedii oraz chirurgii, wyspecjalizowanych w deformacjach kręgosłupa w tym skoliozach. Oznacza to, że rekomendacje tej organizacji odpowiadają najnowocześniejszym badaniom i odkryciom w tej dziedzinie. Podążanie za nimi wymaga stałej edukacji i staranności ze strony rehabilitantów.
Towarzystwo SOSORT rekomenduje tzw. Specyficzną Fizjoterapię Ambulatoryjną, która charakteryzuje się indywidualnym doborem terapii w odniesieniu do zdiagnozowanej wady, przy uwzględnieniu potrzeb chorego oraz aktualnej fazy leczenia.
Program terapeutyczny opiera się na:
– nauczeniu dziecka samodzielnego wykonywania ćwiczeń,
– prowadzeniu leczenia w formie zazwyczaj 2-4 sesji ćwiczeniowych w ciągu tygodnia.
– co 3-4. miesiące zaleca się przeprowadzenie konsultacji.
Do metod które spełniają kryteria Specyficznej Fizjoterapii Ambulatoryjnej należą:
* DoboMed,
* FITS,
* Schroth.
Każda z nich stosowana jest w naszym Centrum.
OPIS METOD
Występowanie wad postawy u dzieci i młodzieży stale się pogłębia.
Kiedy doszło już do powstania wady postawy – należy szukać pomocy u najlepszych specjalistów. W jej korekcji korzystają oni z wielu metod postępowania usprawniającego. Wykorzystują z nich tylko niektóre elementy lub stosują je w całej zwartej formie. Z biegiem lat, zdobywają dodatkową wiedzę i doświadczenie i zdarza się, że modyfikują niektóre metody – dostosowując je do swoich potrzeb i możliwości.
Metoda Dobosiewicz (DoboMed)
Metoda Dobosiewicz (DoboMed) nazwana od jej twórczyni prof. dr hab. n. med. Krystynę Dobosiewicz. To metoda trójpłaszczyznowej korekcji skolioz idiopatycznych (nieznanego pochodzenia) u dzieci i młodzieży.
Charakterystycznymi jej cechami są:
– asymetryczne ćwiczenia oddechowe,
– symetryczne, odciążające pozycje wyjściowe do ćwiczeń,
– siłą korygującą ma być powietrze odpowiednio kierowane w aktywnym nasilonym wdechu i wydechu dziecka.
DoboMed stosowana jest jako samodzielna metoda podczas terapii w grupie oraz w skojarzeniu z leczeniem gorsetowym.
Składa się z trzech głównych faz, powtarzanych cyklicznie:
– Faza przygotowawcza – oparta jest na różnych technikach fizjoterapeutycznych. Ma na celu przygotowanie czynnościowe do właściwych ćwiczeń korekcyjnych.
– Techniki podstawowe – polegają na czynnej, trójpłaszczyznowej korekcji deformacji, zsynchronizowanej z poszczególnymi fazami cyklu oddechowego.
Korekcja ta przeprowadzana jest:
– w ściśle symetrycznych pozycjach wyjściowych
– przy skorygowanym ustawieniu miednicy oraz obręczy barkowej (łańcuch zamknięty).
Stopniowanie trudności w zakresie korekcji, w odniesieniu do siły grawitacji, odbywa się poprzez zmianę pozycji.
Początkowo stosowane są pozycje niskie, a następnie wyższe w odpowiedniej sekwencji. Najtrudniejsza jest korekcja w czasie chodu. Szczególną uwagę zwraca się na kifotyzację odcinka piersiowego kręgosłupa (zwłaszcza w przypadku skolioz piersiowych).
Każde z ćwiczeń podstawowych zawiera w sobie różne formy działania takie jak:
– mobilizacja,
– korekcja,
– stabilizacja.
Stosowane są różne formy stymulacji eksteroceptywnej w okolicy szczytu skrzywienia. Ostatnia faza cyklu ćwiczeniowego ma na celu utrwalenie uzyskiwanej korekcji oraz oddziałuje na równowagę, a zwłaszcza na propiorecepcję (czucie głębokie, czyli lokalizację własnego ciała w przestrzeni).
Najlepsze rezultaty odnotowano w zakresie skolioz młodzieńczych o morfologii jednołukowej skrzywienia pierwotnego.
Długoterminowe wyniki (obserwacja od 3 do ponad 7 lat), obejmujące okres pokwitaniowego skoku wzrostowego, wskazują na stabilizację progresywnych skolioz idiopatycznych leczonych DoboMed lub DoboMed i gorsetem Cheneau.
Poziom współpracy i zaangażowania dziecka jak i rodziców w systematyczność ćwiczeń istotnie wpływają na efektywność terapii.
Stosowanie DoboMed wpływa nie tylko na morfologię deformacji, ale również poprawia funkcję układu oddechowego i zwiększa wydolność wysiłkową.
W metodzie tej stosowane są:
– ćwiczenia symetryczne (w korygowaniu odchyleń w płaszczyźnie strzałkowej), – ćwiczenia asymetryczne (głównie w leczeniu skolioz).
Bardzo ważne znaczenie w tej metodzie odgrywa świadome kierowanie ruchami oddechowymi, które stanowią swego rodzaju środek korekcji wewnętrznej.
Metoda ta opiera się na zasadzie iż ciało składa się z trzech ustawionych jeden na drugim bloków: obręczy biodrowej, klatki piersiowej i obręczy barkowej). Gdy te 3 elementy znajdują się w pionie jeden na drugim i są względem siebie równoległe to ciało znajduje się w równowadze.
U podstaw tej metody w leczeniu skolioz leżą dwie zasady:
– aktywizacja „nieczynnych” mięśni „wklęsłości” (rozciąganie, uelastycznianie i wzmocnienie mięśni),
– korekcja (przy skrzywieniu wraz z rotacją kręgosłupa) z pomocą ruchów oddechowych, przy czym żebra służą tu jako ramię siły.
Terapia Schroth
Intensywna Terapia Schroth, jak się ją często określa, zakłada, że ćwiczenia korekcyjne muszą być wykonywane systematycznie i z dużą intensywnością.
Zwraca się również dużą uwagę na czynnik optyczny w kształtowaniu prawidłowej postawy ciała i wyrobienie tzw. „czucia postawy” przez stosowanie ćwiczeń przed lustrem. Buduje się silną motywację i pobudza wyobraźnię.
Każde intensywne ćwiczenie siłowe łączy się z późniejszą przerwą wypoczynkową – w położeniu korekcyjnym – połączoną z rozluźnianiem mięśni i odpowiednimi ćwiczeniami oddechowymi, by nawet przerwy wypoczynkowe stanowiły ćwiczenia usprawniające.
Ćwiczenia z systemu Schroth mają pozytywne oddziaływanie zarówno u osób:
– prowadzących siedzący tryb życia (z racji wykonywanej pracy),
– pracujących fizycznie czy w pozycji stojącej (przeciążających swój kręgosłup).
System Schroth mimo że stosowany w terapii z:
– dziećmi starszymi,
– młodzieżą,
– osobami dorosłymi (gdyż wymaga dużej koncentracji),
jest skuteczny również w pracy z dziećmi młodszymi – bez zbytniego zaangażowania ich uwagi, co potwierdzają kontrolne badania kliniczne.
PNF
PNF, czyli:
– proprioceptywne nerwowo-mięśniowe torowanie(z ang. Proprioceptive Neuromuscular Facilitation),
– metoda torowania, torowanie nerwowo-mięśniowe,
– rozciąganie PNF (z ang. PNF stretching).
Jest to jedna z najbardziej uznanych na świecie neurofizjologicznych holistycznych metod fizjoterapeutycznych.
Służy ona:
– stopniowemu odtwarzaniu umiejętności ruchowych pacjenta,
– przywracaniu utraconej przez stawy i mięśnie funkcji.
Pojęcie PNF, jego znaczenie i zarazem meritum metody zawarte jest w nazwie, której akronim oznacza:
P – (z ang. proprioceptive) proprioceptywne, dotyczące proprioreceptorów, czyli receptorów ciała odpowiedzialnych za czucie głębokie; dostarczających informacji przez czuciowe receptory o ruchach i ułożeniu ciała w przestrzeni,
N – (z ang. neuromuscular) nerwowo-mięśniowe, dotyczące pobudzenia aktywizującego nerwy i mięśnie,
F – (z ang. facilitation) facylitacja, ułatwienie, usprawnienie, pomoc, torowanie ruchów, prowadzące do zwiększenia efektywności terapii i uzyskania maksymalnego rezultatu terapeutycznego w jak najkrótszym czasie.
Metoda PNF daje możliwości oddziaływania na układy:
– nerwowy,
– mięśniowy,
– kostny.
Opierając się na budowie anatomicznej człowieka PNF wykorzystuje wzorce ruchowe, czyli:
– ruchy naturalne
– przebiegające trójpłaszczyznowo o ściśle określonym torze ruchu,
– zbliżone do aktywności dnia codziennego.
Ruchy te prowadzone są wzdłuż skośnych (diagonalnych) – osi ruchu, które ze względu na swój przebieg stwarzają możliwość zaktywizowania największej ilości mięśni należących do tego samego łańcucha mięśniowego.
Analiza parametrów skrzywienia i wybór odpowiednich wzorców ruchowych dla:
– kończyn górnych,
– kończyn dolnych,
– łopatki, miednicy,
– głowy lub tułowia,
pozwala na uzyskanie korekcji kręgosłupa w przestrzeni w trzech płaszczyznach, niezależnie od ilości łuków skoliozy.
Jednym z zadań terapeutycznych realizowanych w koncepcji PNF jest wypracowanie u dziecka optymalnej koordynacji między mięśniami.
W skoliozach dochodzi do zaburzeń współpracy mięśni strony wklęsłej i wypukłej kręgosłupa. Jedne i drugie tracą zdolność do kontrolowanego wydłużania się i skracania. A to jest niezbędne do prawidłowego funkcjonowania układu kostno-mięśniowego.
Wykorzystanie niektórych technik PNF umożliwia:
– rozluźnienie mięśni pozostających w ciągłym napięciu,
– wytworzenia prawidłowej kontroli ruchowej.
W zależności od potrzeb pacjenta, wykorzystywane są techniki:
– uczące ruchu i koordynacji,
– stabilizujące,
– rozluźniające,
– -mobilizujące,
– przeciwbólowe i inne.
Stosowany jest także program ćwiczeń funkcjonalnych na:
– materacu,
– piłce
– terapia oddechowa szczególnie ważna w przypadku skolioz.
W zdecydowanej większości wzorców ruchowych stosowany jest opór manualny wykonywany przez terapeutę. Ręce przykładane są w ściśle określonych miejscach tak, by wywołać zaplanowany efekt ruchowy. Przyłożenie rąk pozwala terapeucie na lepszą kontrolę ciała dziecka i poprowadzenie ruchu w najbardziej efektywny sposób.
Terapia prowadzona w wielu pozycjach wyjściowych ma na celu:
– utrwalenie osiągniętej korekcji
– przygotowanie dziecka do wykonywania codziennych aktywności przy optymalnie poprawnym ustawieniu kręgosłupa i miednicy.
